หมึกพิมพ์ (Ink)

ส่วนประกอบของหมึก

หมึกในปัจจุบัน แบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่ หมึกพิมพ์ (Printing inks) และ หมึกเขียน (Writing inks) โดยมีส่วนประกอบหลัก 4 ส่วน ดังนี้

1.  สารสี (Colourant) คือ สารที่ทำให้เกิดสีในหมึก แบ่งได้เป็น 2 ชนิด คือ Pigment เป็นสารสีที่ไม่สามารถละลายได้ในหมึก แต่จะแขวนลอยอยู่ ส่วนใหญ่มักจะใช้เป็นสารสีในหมึกพิมพ์ตัวอย่าง Pigment ที่ใช้โดยทั่วไปมีดังนี้

* สีขาว คือ ไททาเนียมไดออกไซด์ (TiO2)
* สีดำ คือ Carbon black
* สีเขียว คือ Chrome green (โครเมียมไตรออกไซต์, Cr2O3)
* สีเหลือง คือ Cadmium yellow (แคดเมียมซัลเฟต,CdSO4) 

Dye เป็นสารสีที่สามารถละลายได้ในหมึก ส่วนใหญ่มักจะใช้เป็นสารสีในหมึกที่ใช้สำหรับเขียน เช่น Erosin, Fluorescein, Triphenylmethane, Azo dye เป็นต้น

2.  ตัวพา Vehicle หรือ Varnish คือ สารที่ทำหน้าที่เป็นตัวเชื่อมให้สารให้สีที่ใช้ในหมึกสามารถยึดติดกับวัสดุต่างๆ ได้ โดยใน Vehicle จะมีสารให้สีแขวนลอยหรือละลายอยู่ ส่วนใหญ่โดยทั่วไปมักจะใช้ Resin ซึ่งเป็นสารพวกพอลิเมอร์ต่างๆ เช่น Acrylic resins, Polyvinyl acetate,Polyvinyl alcohol, Polyamide resins, Polyurethane resins, Epoxy resins เป็นต้น

3.  ตัวทำละลาย (Solvent) คือสารที่ทำหน้าที่เป็นตัวทำละลาย Vehicle และปรับความข้นเหนียว (Viscosity) ของหมึกให้ได้ตามต้องการ และจะระเหยไปเมื่อหมึกนั้นสามารถยึดติดกับวัสดุแล้ว ตัวอย่างตัวทำละลายที่ใช้ ได้แก่ Mineral oil, โทลูอีน (Toluene), ไซรีน (Xylene), อะซีโตน (Acetone), Ethyl acetate, Methoxy propanol, เมทานอล (Methanol), เอทานอล(Ethanol) และน้ำ

4.  สารเติมแต่ง (Additive) คือสารที่เติมลงในหมึกเพียงเล็กน้อยเพื่อให้หมึกมีคุณสมบัติต่างๆ ตามที่ต้องการ เช่น

* สารเพิ่มความสว่างของสี (Optical brightener)
* สารที่ทำให้แห้งเร็ว (Drier)
* สารลดแรงตรึงผิว (Surfactant) จะช่วยลดแรงตรึงผิวของหมึกทำให้หมึกสามารถสัมผัสกับสิ่งที่ต้องการได้ดี
* สารปรับค่าความเป็นกรดและด่างหรือค่าพีเอช (Buffer)
* สารลดฟอง (Defoaming agent)
* สารป้องกันเชื้อราหรือสิ่งมีชีวิต (Fungicide หรือ biocide)
* สารกันเปียก
* กลิ่นต่างๆ 

นอกจากนี้ยังมีหมึกอีกประเภทหนึ่งซึ่งมีลักษณะเป็นผงขนาดเล็กซึ่งจะใช้ในเครื่องพิมพ์แบบเลเซอร์ (Laser printer) หรือเครื่องถ่ายเอกสาร (Copier) เรียกว่า "โทนเนอร์ (Toner )" โดย โทนเนอร์นี้จะหลอมละลายเมื่อได้รับความร้อนจากเครื่องพิมพ์ หรือเครื่องถ่ายเอกสาร ทำให้สามารถติดกับวัสดุที่ต้องการได้ ซึ่งในระยะแรกๆ นั้น โทนเนอร์ จะมีเฉพาะสีดำซึ่งทำมาจากผงคาร์บอน (Carbon) ต่อมามีการปรับปรุงคุณภาพให้ดีขึ้นโดยมีการผสมพอลิเมอร์ และสารให้สี (Colourant) ลงไปด้วย โดยพอลิเมอร์ที่ใช้นั้นจะขึ้นอยู่กับผู้ผลิต ซึ่งส่วนใหญ่เป็น Styrene acrylate copolymer หรือ Polyester resin เป็นต้น

ข้อควรคำนึงถึงเมื่อจะใช้ผลิตภัณฑ์นี้
รู้หรือไม่ !!!...ส่วน ประกอบในหมึกมักจะเป็นสารอินทรีย์ที่ระเหยได้ง่าย ซึ่งส่วนใหญ่เป็น สารที่ทำให้เกิดการระคายเคืองเมื่อสูดดมหรือสัมผัส อีกทั้งบางชนิดเป็นสารก่อมะเร็ง เช่น โทลูอีน,  อะซิโตน เป็นต้น นอกจากนี้สารสี (Colourant) บางประเภทก็พบว่าเป็นสารก่อมะเร็งด้วยเช่น Azo dye รวมทั้งใน Pigment ส่วน ใหญ่จะมีโลหะหนักต่างๆ เป็นส่วนประกอบ ซึ่งจะเป็นพิษต่อสุขภาพเมื่อเข้าสู่ร่างกาย ในกรณีของโทนเนอร์ซึ่งประกอบด้วยอนุภาคที่มีขนาดเล็กมาก พบว่าในขณะที่เครื่องพิมพ์หรือเครื่องถ่ายเอกสารกำลังทำงานนั้น อนุภาคเหล่านี้สามารถแพร่กระจายในอากาศได้ ซึ่งหากหายใจเข้าไปในปริมาณมากก็อาจเป็นอันตรายต่อระบบหายใจและปอดได้

จากผลงานวิจัยพบว่าอากาศบริเวณที่ใกล้ๆ กับเครื่องพิมพ์ชนิดนี้ จะมีอนุภาคขนาดเล็กของโทนเนอร์อยู่ในปริมาณใกล้เคียงกับอากาศที่มีการสูบ บุหรี่ ดังนั้นก่อนใช้ผลิตภัณฑ์นี้ต้องมั่นใจว่าได้ อ่านฉลากอย่างถี่ถ้วนแล้ว เพื่อจะได้ทราบถึงการใช้ผลิตภัณฑ์ชนิดนี้อย่างเหมาะสมและปลอดภัย ควรสวมถุงมือขณะใช้งานเพื่อป้องกันการสัมผัสโดยตรงกับผิวหนัง และควรใช้ในบริเวณที่มีอากาศถ่ายเทได้สะดวก